Astronomi Için Antarktika'Da Yer Seçimi

Date

2023-10-15

Author

Aksaker, Nazım
Tanrıöver, Anıl Akın
Yerli, Sinan Kaan
Erdoğan, Mehmet Akif

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

57
views

61
downloads

Cite This

Antarktika, benzersiz pek çok özelliğe sahip bir kıta olup, dünya kıtaları arasında Avusturalya?dan %80 daha büyük olmasıyla altıncı en büyük kıta olma özelliğini taşır. Aynı zamanda yıllık yağış miktarının sadece ~3 mm/yıl olması nedeniyle en kurak kıta olarak bilinir ve sıcaklıkların -60 °C'ye kadar düştüğü dünyanın en soğuk yerlerinden biridir. Antarktika, kıtalar arasında ortalama yükseklik bakımından da zirvededir, 2300 metrelik bir ortalama yüksekliğe sahiptir ve en yüksek noktası, 4892 metrelik yüksekliğiyle Vinson Dağı'dır. Bu benzersiz koşullar, düşük nem, uzun karanlık geceler ve sert soğukla birleşerek astronomi için uygun bir ortam sağlar, bu da Antarktika'yı astronomi için kapsamlı araştırmaların yapılabileceği değerli bir yer haline getirir. Bu kıta üzerinde bir dizi önemli astronomi konulu araştırma projesi yürütülmüş veya hala devam etmektedir. Bu projeler arasında JACEE, BOOMERanG, IceCube, 10 Metre Güney Kutbu Teleskobu ve MITO gibi önemli çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışma, Antarktika'da astronomi kapsamlı araştırmalar için uygun yerlerin tespiti amacıyla astro-meteorolojik ve yükseklik verilerini içeren bir analiz sunmaktadır. Bu analiz, çeşitli senaryoları kapsayacak şekilde tasarlanmış ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma, Antarktika'da astronomi için saha seçimi konusunda CBS tabanlı bir yaklaşımın uygulandığı ilk çalışmalardan birini temsil etmektedir. Çalışmada kullanılan yöntem, Çok Kriterli Karar Analizi (MCDA) olarak adlandırılan ve yüksek mekânsal çözünürlüğe (1 km) sahip güncel uydu ve model verilerinin yanı sıra en az 20 yıl süreli zaman serilerini kullanarak geliştirilmiştir. Bu yaklaşım, Antarktika'daki Astronomi Sitelerinin Uygunluk İndeksi (SIASA) adı verilen bir indeks oluşturulmasını sağlamıştır. SIASA, farklı senaryoları (optik ve kızılötesi bölgede çalışabilecek teleskoplar için uygun) hesaba katan ve farklı katmanlara ağırlık veren bir indeks olarak geliştirilmiştir. Araştırma sonucunda elde ettiğimiz sonuçlar aşağıda sunulmuştur. Antarktika, Dünya üzerindeki en açık gökyüzü değerlerine (340 gün) sahiptir. Yoğuşablir su buharı miktarı değerleri, dünyanın geri kalanından daha kuru (0.09 mm'ye kadar) olduğunu göstermektedir. Ortalama 2.300 metre yüksekliği ile Dünya üzerindeki en yüksek kıta olma özelliğine sahiptir. Rüzgâr profili Antarktika'nın istikrarlı atmosferini göstermektedir. Yaz aylarında PWV'deki artış gibi klasik mevsimsel meteorolojik değişiklikler Antarktika'da da gözlemlenmektedir. Astro-meteorolojik parametrelerin uzun vadeli eğilimleri araştırma istasyonlarında incelenmiş ve uzun vadeli etkiler gözlenmiştir. Çalışmamızda astro-meteorolojik parametrelerin korelasyonları da araştırma istasyonları için incelenmiş ve CC-DEM, DEM-PWV ve HVW-PWV katmanları arasında güçlü korelasyonlar bulunmuştur. SIASA serilerinin sonuçları incelendiğinde astronomi için uygun alanlar belirlenmiştir. SIASA serileri genel olarak birbirlerine yakın sonuçlar sunmaktadır. Bu alanlar Dome F'nin 800 km kuzeybatısında (12.26oE ve 74.71oS) başlar ve Dome C'ye kadar devam eder. Bu bölgede bulunan istasyonların almış olduğu uygunluk değerleri diğer istasyonlara göre daha yüksektir. Antarktika'da, Trans-Atlantik Dağları'nın doğu ve iç kısımları astronomi için elverişlidir. Buna karşılık, Antarktika'nın kıyı bölgeleri astronomi için uygun değildir. Dome A, Ridge A ve Dome F SIASA serilerinde en yüksek uygunluk değerlerine sahiptir. Diğer taraftan, lojistik açıdan uygun olan ve At nalı adasında bulunan Türk Antarktika Araştırma İstasyonu konumu gereği astronomi çalışmaları için uygun değildir. Bu bulgular, gelecekteki astronomi alanlarının planlanması açısından büyük bir öneme sahiptir. Antarktika'da yeni bir gözlemevi veya araştırma istasyonu kurmayı düşünen ülkeler, araştırma merkezleri ve üniversiteler için değerli bir referans kaynağı oluşturmaktadır.

Subject Keywords

Antarktika, Astronomi, Coğrafi bilgi sistemleri, Yer seçimi, Gözlemevleri, Veri analizi, Büyük veri

URI

https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1228630/astronomi-icin-antarktikada-yer-secimi
https://hdl.handle.net/11511/113777

Collections

Department of Physics, Project and Design