Date

2016

Author

Koçak, Ebru
Goli, Tayabeh

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

143
views

156
downloads

Cite This

Bir yerleşim bölgesinde kirletici seviyelerine katkıda bulunan kaynakların belirlenmesi, o kentte hava kalitesinin geliştirilmesine yönelik önlemlerin sağlıklı bir şekilde alınabilmesi için önemlidir. Bu sebeple kaynakların neler olduğuna ve katkı paylarının ne kadar olduğunun belirlenmesine yönelik çalışmalar ve bu çalışmalardaki gelişmeler son yıllarda literatürde sıklıkla yer bulmaktadır. Atmosferdeki parçacıklar (PM) kaynak belirleme çalışmalarının temel ögesidir. Partikül madde pek çok farklı kaynaktan salınan, organik ve inorganik bileşenleriyle oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Parçacıkların kaynaklarına bakıldığında, birincil ve ikincil parçacıklar olarak tanımlanan iki temel sınıf görülmektedir. Birincil parçacıklar doğal ve antropojenik kaynaklardan doğrudan salınan parçacıklardır. İkincil parçacıklar ise hiçbir kaynaktan atmosfere salınmamakta, atmosferdeki gazların reaksiyonları sonucunda oluşmaktadır. Atmosferdeki parçacıkların bir bölümü organik, bir bölümü de inorganik yapıdadır. Kent atmosferlerinde bulunan inorganik parçacıkların gerek düzeyler ve gerekse kimyasal kompozisyonları uzun yıllardır araştırılmaktadır. Parçacıkların inorganik bileşimleri, reseptör modellemesi yöntemiyle 1980 li yıllardan beri kullanılagelmiştir. Buna karşılık, analitik tekniklerin yeni gelişmiş olması nedeniyle organik parçacıkların kompozisyonlarının araştırılmasına ancak son yıllarda başlanabilmiştir. Bu proje kapsamında Ankara’da kentsel ve yarı kentsel iki noktadan günlük (24 saat süre ile) olarak toplanan PM 2.5 örneklerinde organik (OC) ve elementel karbon (EC) ölçümleri yapılmıştır. Çalışma, Ankara’da yürütülmekte olan 112Y036 kodlu TÜBİTAK projesindeki bir eksikliği gidermek için önerilmiştir. Söz konusu TÜBİTAK projesi çerçevesinde, biri kentsel diğeri yarı-kentsel olmak üzere iki farklı istasyonda PM2.5 örnekleri toplanmış ve toplanan örneklerde GCMS tekniği kullanılarak 53 adet organik bileşiğin konsantrasyonları ölçülmüştür. Örnekleme çalışmaları Temmuz 2014 ayında başlamıştır ve Eylül 2015 sonu itibariyle sonlandırılmıştır. Organik parçacıkların kompozisyonu belirli kaynakların izleyicileri olarak reseptör modellemesinin zenginleştirilmesi için kullanılmıştır. Söz konusu çalışmada EC ve OC ölçümlerinin yapılmaması önemli bir eksiklik olarak ortaya çıkmıştır. Bu proje ile bu eksiklik giderilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, Türkiye’de ilk defa bu kadar büyük bir EC/OC veri seti oluşturulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre AU istasyonu için sırasıyla EC, OC, SOA ortalama değerleri 2.30, 10.44 ve 13.59 µg/m3 ; ODTU istasyonu için sırasıyla EC, OC, SOA ortalama değerleri 0.85, 5.40 ve 7.49 µg/m3 olarak kaydedilmiştir. EC derişiminin AU istasyonundaki yaz ve kış değerleri 2.17, 5 2.48 µg/m3 , Elementel karbonun ODTU istasyonundaki ortalama yaz ve kış değerleri ise 0.72, 1.04 µg/m3 olarak bulunmuştur. Aylık değişimlere bakıldığında AU istasyonu için Ekim, Kasım, Aralık ve ODTU istasyonu için Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak ayı EC değerleri diğer aylarda elde edilen EC değerlerine göre daha yüksektir. OC derişimlerinin de, EC derişimlerinde olduğu gibi, kış aylarında daha yüksek olduğu görülmüştür. Hafta içi ve hafta sonu EC-OC dağılımları incelendiğinde, her iki istasyonda da hafta içinde ölçülen derişimlerin daha yüksek olduğu görülmüştür. EC izleyici yaklaşımı kullanılarak elde edilen sonuçlara göre AU istasyonunda ölçülen PM2.5 derişimlerinin yaklaşık olarak %21’i ikincil organik parçacık olarak tanımlanabilmektedir. Ayrıca OC ikincil değerinin toplam PM2.5’un yaklaşık %12’sini oluşturduğu görülmektedir. ODTU istasyonunda ise ölçülen PM2.5 derişimlerinin yaklaşık olarak %17’sı ikincil organik parçacık olarak tanımlanabilmekte ve ikincil OC derişiminin toplam PM2.5’un yaklaşık %8’ini oluşturduğu görülmüştür.

URI

https://app.trdizin.gov.tr/publication/project/detail/TVRVNE9UazU
https://hdl.handle.net/11511/50546

Collections

Department of Environmental Engineering, Project and Design