Present value rule and The social discount rate

Date

1976

Author

Karataş, Cevat

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

39
views

19
downloads

Cite This

Makalenin ilk bölümünde, yatırım projelerinin değerlendirilmesinde izlenen çok önemli iki kriter olan "bugünkü değer" ve "iç kârlılık" (internal rate of return) ölçütlerinin mukayesesi yapılarak, her iki kriterin geçerliliği teorik ve pratik açıdan tartışılmıştır. Yazıda, bugünkü değer kriterinin üstün yönleri, bazı örneklerle ayrıntılı olarak belirtilmiştir. İkinci bölümde ise, birinci kriter ile yakından ilgili olan "sosyal iskonto haddi"ne ilişik teorik görüşler tartışılmış ve uygulamada bu oranın nasıl saptandığı kısaca açıklanmıştır. İskonto haddi sorunu, yalnız sermaye piyasasının eksik rekabet niteliği göstermesinden değil, ayrıca bireyler ile toplumun beklemeyi tercih oranlarının (time preference rates) farklılık göstermesinden doğmaktadır. Bilindiği gibi,, iskonto haddi oranının seçiminde, birbirine '¿:t iki önemlıi görüş ortaya çıkmıştır. İskonto haddinin saptanmasında, ya sosyal beklemeyi tercih oranı (STR) veya sermayenin sosyal fırsat maliyeti (SOC) temel tez olarak göz önünde tutulur. Sosyal beklemeyi tercih oranını içeren görüşe göre, tüketicinin kararlarına göre belirlenen beklemeyi tercih oranı, zaman boyutu içinde değerlendirmenin öiçütü olamaz. Bireyler bugünkü tüketimi tercih ettikleri için, gelecek nesillerin tüketimlerine çok az bir değer atfederler. Şüphesiz, bireyler olsun, toplum olsun bugünkü tüketimi gelecekteki tüketime tercih ederler, fakat her ikisinin "beklemeyi tercih oranlarını" (time preference rates) etkileyen faktörlerin önemi de farklıdır. Bu görüşü savunanlara göre, (Pigou, Dobb, Sen...) devleı "toplumun beklemeyi tercih oranını" saptamalı ve bunu yatırım kararlarında empoze etmelidir. Bu yazarlar, gelecek nesillerin refahını gözeten ve bunu temsil eden bir "beklemeyi tercih oranını" ileri sürmekte ve toplumun bunu kabullenme sorumluluğunu göstermesi gerektiği tezini ileri sürmektedirler. Öteki görüşe göre, kamu projesinde kullanılan yatırım fonlarının "sosyal fırsat maliyeti (social opportunity cost of capitai), bugünkü değer kriterinde iskonto haddi olarak kullanılmalıdır. Diğer bir devimle, sermayenin fırsat maliyeti, asıl projenin alternatifi olan yatırımın fayda akımlarının bugünkü değerini gösteren parasal bir değer veya o alternatifin iç kârlılık oranı olarak tanımlanabilir. Bazı ekonomistlere göre, eğer sermaye piyasası eksik rekabet özeliiği taşıyorsa ve sınırlı bir bütçe sözkonusu ise, bu durumda marjinai projenin "sosyal iç kârlılık oranı" (internal rate of return), asıl projenin bugünkü değerinin hesaplanmasında iskonto haddi olarak kullanılabilir. Sermaye piyasasının gelişmemiş olduğu ve tam rekabet koşullarının mevcut olmadığı az gelişmiş ülkelerde, piyasa faiz haddi sermayenin gerçek değerini (intrinsic) yansıtmaktan uzaktır. Bu nedenle, sermayenin gerçek değeri düşük tutulur ve hiçbir gölge fiyat kullanılmazsa, sermaye-yoğun projeler tercih edilmiş olur. Öte yandan, sosyal iskonto haddi yüksek tutulursa, birçok yatırım projesi kârlılık testini geçemiyecek ve bu da rasyonel bir kaynak dağılımını önleyecektir. Sermayenin çok kıt olduğu ve sermaye piyasasının tam rekabet koşullarından uzak olduğu ülkelerde, sosyal fırsat maliyetini içeren bir iskonto haddinin proje değerlendirmesinde kullanılması daha rasyonel bir tutumdur. Ancak, sermaye piyasasının eksik rekabet koşullarını taşıdığı ve çeşitli faiz hadlerinin var olduğu bir ekonomide, tek bir faiz haddinin sermayenin sosyal fırsat maliyetini yansıtması olanaksızdır. Bu nedenle proje değerlendirmerlerinde hiç değilse birden fazla iskonto haddinin uygulanması yoluna gidilmeli ve özellikle proje seçiminin iskonto haddindeki değişmejere ne ölçüde bağımlı olduğu gözetilmelidir.

URI

https://hdl.handle.net/11511/110042

Collections

Department of Economics, Article