Türk Dış Politikası Yazımında Analiz Seviyesi Sorunsalı: Türk-Rus İlişkileri Örneği (2003-2023)

Date

2023-10-27

Author

Çoban, Mehmet İlbey

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

80
views

0
downloads

Cite This

Uluslararası İlişkilerde analiz seviyesi tartışmaları Kenneth Waltz’ın “Man, State and War” (1959)isimli kitabına atıfta bulunularak ortaya çıkmıştır. David Singer (1960) Waltz’ın bu kitabına yaptığıbir eleştiri yazısıyla uluslararası ilişkilerde üç analiz seviyesi inceleyerek tartışmayı genişletmiştir.Sonrasında, Singer “The Level of Analysis Problem in International Relations” (1961) isimlimakalesi ile bu tartışmalara tekrar katkıda bulunmuştur. Waltz’ın adı geçen eseri bu çalışmalara birzemin oluşturmuştur. Nitekim, Waltz eserinde insan davranışları, devletin iç yapısı ve uluslararasısistem olmak üzere üç analiz seviyesi üzerinden uluslararası ilişkileri incelemektedir. Bu bildiride desözü geçen üç analiz seviyesi baz alınarak 2003’ten günümüze Türk-Rus ilişkileri incelenecektir.Bunu yaparken öncelikle Uluslararası İlişkiler disiplininde analiz seviyesi tartışmalarına yerverilecektir. Ardından, Türk-Rus ilişkilerinin 2003’ten bu yana nasıl şekillendiği üç analiz seviyesietrafında incelenecek ve metodolojik olarak Türk-Rus ilişkilerinin nasıl incelenebileceğine dair birtartışma yürütülecektir.Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkiler incelenirken analiz birimi olarak devletlere mi yoksa bireylerinarasındaki etkileşimlere mi daha çok vurgu yapılması gerektiği sorunsalı kendini göstermiştir.Nitekim, her iki ülkenin iç politik yapısında Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya’da VladimirPutin süreç içinde kendi liderlikleri etrafında merkezileşen güçlü birer aktöre dönüşmeyebaşlamışlardır. 2017’de (Türkiye) ve 2020’de (Rusya) gerçekleşen Anayasa değişikliği referandumlarıile sözü geçen bu iki ülkedeki karar alma mekanizmaları siyasi liderler etrafında artan seviyedemerkezileşmiştir. Devletlerin iç yapısındaki lider lehine artan güç ağırlığı iki lidere de baskı grupları,belli kurumlar ve diğer politik aktörler karşısında genişleyen bir alan sağlamıştır. Bununla birlikte,iki liderin de kurumsallıktan ziyade lider diplomasisine önem atfettiği görülmekte ve uluslararasısistemde güçlü lider vurgusu yapmaya çalıştıkları da gözlemlenebilmektedir. Bu da siyasi eylemigerçekleştiren öznenin daha çok devlet üzerinden mi yoksa birey üzerinden de okunmasıgerektiğine dair analiz birimini belirleme sorunsalını ortaya çıkarmıştır.Ayrıca, uluslararası alandaki göreceli güç dağılımının sağladığı olanaklar ve getirdiği kısıtlamalar buiki devlet arasındaki ilişkileri de şekillendiren başka bir duruma işaret etmektedir. 2000’lerdekiyükselen güç merkezlerinin karşısında ABD hegemonyasının göreceli düşüşü, uluslararası yapıdakideğişimleri gösterirken yapı ve fail arasındaki etkilişimlere de etki etmektedir. Nitekim, uluslarasıyapıda gerçekleşen bu değişimler aktörlerin dünyayı algılamasında ve buna uygun olarak diğeraktörlerle olan etkileşimlerinde de biçimlendirici bir rol oynayabilmektedir. Bu iki ülkenin üçüncütaraflarla olan ilişkileri (özellikle Amerika Birleşik Devletleri ile kurulan ikili ilişkileri) ve algıladıkları13güvenlik tehditleri devlet merkezli bir okuma ile de açıklanabilmektedir. Örneğin; özellikle 2016sonrası Ankara ve Moskova Libya, Dağlık-Karabağ ve Suriye’deki rekabetlerini sürdürürlerkenişbirliği arayışlarını da devam ettirmişlerdir. Nitekim Rusya çıkarının çatıştığı alanlarda göreceli güçdağılımı bakımından büyük bir güç olan ABD yerine orta büyüklükte bir güç olan Türkiye’yirakip/ortak olarak tercih etmiştir. Ankara da çeşitli konularda ABD’den aramış olduğu desteğialamayınca (özellikle Suriye’nin kuzeyinde ABD’nin YPG’ye desteği de hesaba katılırsa) Rusya’dandestek görmek istemiştir. Fakat Türk-Rus ilişkileri incelenirken Kasım 2015 ve Şubat 2020 krizlerinede vurgu yapılmalıdır. Öyle ki, bu krizler sırasında karşılıklı kullanılan söylem ve araçlar sert olmuşfakat ikili ilişkiler kısa sürede eski seyrine dönmüştür.Sonuç olarak, bu çalışmada başlıkta belirtilen örnek üzerinden Türk Dış Politikası yazımında iç içegeçen analiz seviyeleri sorunsalına değinilecek olup bu farklı analiz seviyelerinden nasıl bütünsel birokuma yapılabileceği tartışılacaktır.Anahtar Kelimeler: : Analiz Seviyesi, Türk-Rus İlişkileri, TDP’de Erdoğan Dönemi, UluslararasıYapı, Uluslararası İlişkilerde Birey

URI

https://hdl.handle.net/11511/106287

Collections

Department of International Relations, Conference / Seminar