Mekânın Özneleş[tir]Meye Yönelik Yapılandırıcı İşlevi: Kayseri Kentinde Mekânsal Deneyim Üzerine Tarihsel Bir Çözümleme

Date

2023-12

Author

Ovacık Çoruh, Duygu

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

84
views

34
downloads

Cite This

Mekânın öznel deneyimi belirleyen etkisinin sorunsallaştırıldığı bu çalışma, Kayseri kentinin mekânsal yapılanmasında belirleyici hâle gelen pratiklere ilişkin eleştirel bir okumanın devamıdır. Okuma nesneye ilişkindir, ancak bu kentsel yapılanma deneyimin somut karşılığı olarak ele alındığında normatif sınırların gücüne işaret ettiği iddia edilebilmektedir. Böylece çalışma mekânın üretilmesi sorunsalı üzerinden bir çözümleme sürecine yönelir. Bu çözümleme Michel Foucault’nun özneleş[tir]me ve iktidar ilişkileri analizi temelinde ele alınmaktadır. Özne ve nesnenin bir pratiğin içinde aynı anda kurulduğunu ve karşılıklı olarak dönüştüğünü ileri süren bu ilişkisel bakış, problem alanını koşullar ve pratikleri kapsayacak şekilde genişletmektedir. Foucault’nun söylem analizinden hareketle, mekânda iktidar-bilgi etkisini; yani mevcut pratiklerin hangi bilme etkileri ve normatif sınırların devamı olduğunun ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda verili deneyimler, söylem oluşumlarının analizini içeren soybilimsel bir tarih anlayışıyla bugünden geriye giderek çözümlenmektedir. Kayseri kentinin erken Cumhuriyet döneminden 1989 yılına uzanan tarihsel sürecinde, pratiklerin ve nesne alanlarının analizi yoluyla, iktidar-bilginin mekân üzerindeki etkisi ortaya konulmaktadır. Kentte, tarihsel olarak koşullandırılan deneyimin söylemsel, arkitektonik ve kentsel formlarda somut hâle geldiği bir çözümleme yapılabilmektedir. Farklı tarihsel dönemlerde mekânın üretilmesi sorunsalı çeşitli özneleş[tir]me süreçlerini de yapılandırmıştır. Ancak normatif sistemlerin içerikleri bağlamında farklı motivasyonlarla üretilmiş olsalar da, mevcut/eski olanın değersizleştirildiği belirli bir söylem biçimi, pratiğin normalleşmiş kalıplarını üretmiştir. Bu nedenle öznenin değerler sisteminde ve kendilik pratiklerindeki dönüşüme ilişkin bir süreklilik kurmak mümkündür. Çalışma için hayati olan da bu pratiklerin tarihsel dönemleri aşarak, kentin mevcut durumunu belirleyen etkisidir. Kentte insan ve mekân arasındaki ilişkinin stratejik söylem-pratik kalıpları olarak dispozitiflerle örtülmüş olduğu ve güncel eğilimleri ürettiği sonucuna varılmaktadır. Ancak bu yaklaşım, tarihsel sınırları tartışmak ve aşmak üzere; kentsel mekâna müdahaleyi ontolojik bir ilişki bağlamında ele almak gerekliliğine vurgu yapmaktadır: Mekânın üretilmesi sorunsalının hangi stratejik-yönlendirici ve özneleştirici etkileri taşıdığını göz önünde bulundurmak, öznel deneyim ve tasarım pratiklerinin üretim olanağı için önemlidir.

Subject Keywords

Mekân, Öznel deneyim, İktidar ilişkileri, Normatif sınırlar, Dispozitif, Space, Subjective experience, Power relations, Normative boundaries, Dispositive

URI

http://jfa.arch.metu.edu.tr/tr/sayi/40-2
https://hdl.handle.net/11511/108805

Collections

Department of Architecture, Article