II. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA HAZIRLANAN «SAVAŞ SONRASI KALKINMA PLAN VE PROGRAMLARI...»

Date

1980

Author

İlhan, Tekeli

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

68
views

63
downloads

Cite This

İkinci Dünya Savaşı içinde Türkiye'nin uyguladığı ekonomik politikalar, Türkiye'de planlama tarihi ile uğraşanlar için iki yönden ilginçtir. Bu yönlerden birincisi savaş içindeki Milli Koruma Kanununun uygulamasıdır. Eğer ekonomik planlama olgusu, bir ekonominin üretim ve dağıtıma ilişkin temel kararlarının piyasa mekanizması içinde oluşması yerine, bu kararların bir merkezi devlet örgütü tarafından verilmesi biçiminde çok genel bir şekilde tanımlanırsa, Milli Koruma Kanununun uygulamasını da bir planlama deneyi olarak ele almak gerekir. Dönemin ikinci önemli özelliğini savaş sonrasında uygulanmak için hazırlanan çeşitli kalkınma plan ve programlarının varoluşudur. Kendi başına çok önemli bir konu olan Milli Koruma Kanununun uygulanması ayrıca ele alınacağından, bu yazıda yalnızca, savaş sonrası için hazırlanan kalkınma planları üzerinde durulacaktır/'* Bu yazıda üzerinde durulacak çalışma 1944-1946 yılları arasında geliştirilmiştir ve planlama çevrelerinde «1946 Planı» ya da «ivedili sanayi planı» olarak tanınır. Bu plan üç ayrı yönden Türkiye'nin iktisat tarihi için ilginçtir; a) 1946 planı, Türkiye'nin 1950 lerde başlayan ve devletçilikle birlikte gelişen birinci nesil planlama deneyinin en gelişmiş örneğidir. Bu nedenle, dönemle ilgili planlama deneylerinin değerlendirilmesinde mutlaka gözönünde tutulması gereken bir belgedir. b) Cumhuriyet döneminin ideolojisinin incelenmesinde üzerinde en çok durulan hareketlerden biri olan «kadro» culuğun anlaşılması bakımından da bu plan çok önemli bir belgedir. Kadro hareketinin öncüsü olan Şevket Süreyya Aydemir, bu planın hazırlanmasında «Ekonomi Bakanlığı Sanayi Tetkik Dairesi » başkanı olarak ana sorumluluğu yüklenmiştir. En önemli sorumlulardan bir başkası, «Sümerbank'ın Konjonktür Müşaviri », yine bir kadrocu olan İsmail Hüsrev Tökin'dir. Bu iki «kadro» cu planın yönetiminin ve hatta politikalarının saptanmasında çok etkin olmuşlardır.(1) Bu yüzden 1946 planına «kadrocu planlama» anlayışının somutlaşması olarakta bakılabilir. c) Türkiye savaş sonrasında ekonomik politikalarında önemli dönüşümler geçirecektir. Yeni politikayı, Süleyman Vaner tarafından hazırlanan «1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı » temsil etmektedir.(2) 1947 planında gerçekleştirilen dönüşümün kavranabilmesi için 1930'lu dönemlerin planlama anlayışının son temsilcisi «1946 İvedili Sanayi Planının» iyice tanınması gerekir. Bu çalışmada önce planın içinde geliştiği dış ve iç siyasal ortam ele alınacak, daha sonra planın nasıl bir süreç içinde geliştiği betimlenilecek ve planın içeriği kısaca özetlenerek, genel bir değerlendirilmesi yapılacaktır.

URI

https://hdl.handle.net/11511/109182

Collections

Department of Economics, Article