Some Psychological Aspects of Propensity for Social Change

Date

1971

Author

Kağıtçıbaşı, Çiğdem

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

30
views

8
downloads

Cite This

SOSYAL DEĞİŞME EĞİLİMLERİNİN BAZI PSİKOLOJİK YÖNLERİ Bu araştırmada, İzmir şehir nüfusunun küçük fakat önemli bir parçası olan lise öğrencileri sosyal-psikolojik bir açıdan incelenmiştir. Psikolojik, sosyal sınıf\ ailesel ve isteksel olmak üzere dört tür değişken ele alınmıştır. Bunlardan ailesel değişkenlerle diğerlerinin arasında bir ilişki bulunmuş ve aile değişkeninin diğerleri arasmda aracı bir görevi olduğu görülmüştür. Bu durum, aile'de kontrol ve sevgi faktörlerinin, bir taraftan sosyal sınıf değişkenleri, diğer taraftan da psikolojik ve istek değişkenleri ile farklı ilişkilerinden ortaya çıkmıştır. Kendi içinde olumlu ve birbiri ile olumsuz ilişkiler gösteren iki psikolojik değişken grubunun, anlamlı ve bileşik bütünler meydana getirdiği kabul edilmiştir. Tip 1 ve 2 olarak adlandırılan bu kişilik türlerinin ailesel ve isteksel değişkenlerle farklı ilişkileri görülmüştür. Yurtseverlik, kişisel gelecek hakkında iyimserlik, pekiştiricinin içten kontrolüne inanç, özerklik, başarı ve kuvvet yönelimleri ile nitelenmiş psikolojik "tip 2", gelişime ve değişime açık olan genel bir davranışsal eğilimi simgelemektedir. Bu, değişime karşıt bir "kuvvet" olarak tanımlanabilecek "tip 1" in pasiflik, kaderciliik anomi, dindarlık, kötümserlik ve otoriteryenizmi ile zıt düşmektedir. Tip 2'nin kontrolden çok sevgi nitelikleri gösteren ailelerde geliştiği ve bu tip aile ortamının da üst sosyal sınıflar için daha tipik olduğu bulunmuştur. Ayrıca, genel olarak kentsel ve sosyal değişim gösteren ailelerde (yani yukarı sosyal hareketlilik gösteren ve köyden kente göç edenlerde), sosyal değişim göstermeyen hareketsiz ailelere kıyasla daha az kontrol görülmüştür. Tip 1 için ise durum bunun tamamen tersidir. Bu bulgular, sosyal değişimde ailenin önemli psikolojik rolünü işaret etmektedir. Özet olarak şöyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Birbirleriyle nedensel ilişki içinde o lan şu özellikler, sosyal değişimine yatkınlığı belirtmektedir: üst S-E-D (sosyo-ekonomik düzey) mensubiyeti —>· ailede sevgi ortamı; kentsellik -> ailede kontrol azlığı; (kırdan kente ve alt sosyal tabakadan üst sosyal tabakaya doğru) sosyal hareketlilik aile kontrolünde azalma ZI > tip 2 psikolojik değişkenleri. Bunun tersi bir durum ise, sosyal değişime yatkın olmamayı belirtir. Daha şematik bir şekilde göstermek gerekirse: üst S-E-D, kentsellik, ya da sosyal hareketlilik ailede sevgi ortamı aile kontrolü azalması da psikolojik tip 2 oluşumu sosyal değişime yatkınlık ya da alt S-E-D, kır s allık, ya da sosyal hareketsizlik. ailede kontrol ortamı psikolojik tip 1 oluşumu sosyal değişime kapalılık Bu çerçeve içinde elde edilen cinsiyet farklılıkları da ilginçtir. Kızlar, yüksek sosyo-ekonomik durumlarına karşın daha ziyade tip 1 e girmektedirler. Bu açıkça, onların aleyhine çalışan sosyal kuvvetlerin ve beklentilerin sonucudur. Araştırma mızdaki kızlar, daha çok erkeklere özgü bir nitelik olan özerklikten yoksun ve kısır bir döngü içinde görünmektedirler. Böylece, bu çalışma sosyal değişimin temelindeki psikolojik dinamizmi bir dereceye kadar ele alabilmemizi sağlamıştır Değişkenlerin birbiriyle olan ilişkilerine ait bir çok hipotez kurulmuş ve denenmiştir. Betimleyici bilgi vermekten öte, bu hipotezler, bize problemi kavramlaştırmada da yardımcı olmuştur. Veriler, 14 hipotezden 9 unu tama miyle, 3 ünü kısmen doğrulamış, 1 ini ise desteklememiştir.

URI

https://hdl.handle.net/11511/109470

Collections

Department of Psychology, Article