Bir Rumeli Kentinin Modernleşmesi: Üsküp 1839-1912

Download

metujfa2020109.pdf

Date

2020

Author

Bektaş, Gönül

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

446
views

327
downloads

Bu yazıda, 1839 Tanzimat Fermanı sonrasında, Balkan yarımadasının merkezinde bulunan Üsküp kentinin modernleşme sürecini incelenmektedir. Yazı kentin gelişmesini ve fiziksel değişim aşamalarını konu almaktadır. Yazıda önce Tanzimat Reformları’nın getirdiği yeniliklerin, Üsküp’ün toplum yapısını ne ölçüde etkilediği ve değişmenin ne yönde olduğu incelenmiş, bu bağlamda tarihsel, sosyo-ekonomik ve siyasal yapının değişimi ayrıntılı bir biçimde irdelenmiştir. Ardından, Üsküp’ün mekânsalyapısını değiştiren bu olgular, farklı tarihlerde üretilen ölçekli planlar değerlendirerek Üsküp’ün kentsel dokusunun dönüşümü nasıl ve ne ölçüde değiştiği incelenmiştir. Toplumsal yapıda ve kentleşme sürecinde saptanan kimi olgular, Üsküp kentindeki değişimin, 18. yüzyılda, reformlardan önce başladığını göstermektedir. Kentin gelişimi, nüfusun artışı ile 19. yüzyıl ortalarına dek devam etmiş, Üsküp, sosyal ve ekonomik yönden bir çekim merkezi haline gelmiştir. Kırım Savaşı’ndan (1856) sonra ilan edilen Islahat Fermanı (1856) ile, Avrupa pazarlarından gelen talepler Üsküp bölgesinde daha büyük canlanma yaratmış ve yeni bir dönemi başlatmıştır. Kabaca 20 yıl içinde ilk çağdaş belediyenin, telgraf hattının ve demiryolunun kuruluşu, yeni yapı türlerinin ve işlevlerin ortaya çıkması gibi çok önemli girişimler yaşanmıştır. Bunlarla birlikte, Modernleşme kavramıyla özdeşleşen çok önemli adımlar atılmış, kent alanında önemli fiziksel değişimler gerçekleşmiştir. 1875 Bosna krizi ve 1876–1878 Osmanlı – Rus Savaşı, Rumeli’de huzursuzluğa ve ticaretin yavaşlamasına yol açmış, yitirilen topraklardan, Üsküp kentine doğru dalgalar halinde göç başlamıştır. Göçmen akınının etkisi, yeni yerleşim alanlarının açılması ve yeni mahallelerin kurulması, kentin dokusunda ve mekânsal yapısında yeni değiştirici öğeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Kentte en büyük değişim 1888 yılında Üsküp’ün Kosova Vilayeti’nin merkezi olduğu dönemde olmuştur. Kosova Valisi Erzurumlu Hafız Mehmed Paşa ve Üsküp Belediye Başkanı Salih Asım Bey gibi iki başarılı yönetici sayesinde çok sayıda kamusal, askeri yapı, yollar, köprüler, dinî, sosyal, kültürel ve ekonomik nitelikli görkemli yapılar inşa edilmiştir. Hassas bir coğrafyada vilayet merkezi olan Üsküp kentinin, 19. yüzyılın ikinci yarısında, İmparatorlukta yürütülen imar etkinliklerinden önemli ölçüde yararlandığı, bölgenin kalkınmasına etkili olduğu saptanmıştır. Üsküp kentinin fiziki yapısındaki değişimler, Osmanlı Devleti’nin Üsküp’ü terk etmesine (1912) değin sürmüştür.

Subject Keywords

Üsküp, Rumeli, Makedonya, Tanzimat, Modernleşme

URI

http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/articles/metujfa2020109.pdf
https://hdl.handle.net/11511/58597

Journal

ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi

DOI

https://doi.org/10.4305/METU.JFA.2020.1.9

Collections

Department of Architecture, Article

Suggestions

OpenMETU
Core

Institutionalization of History in the Ottoman Empire Ergut, Ferdan (Informa UK Limited, 2015-04-03) This article examines the process within which history was institutionalized in the Ottoman Empire. Institutional space for history had begun to be constructed within the context of interstate rivalry during the mid-nineteenth century. History had the task of "proving" the fact that the Turks had been from the very beginning a part of the "Western civilization." The essential period for the institutionalization history was that of the regime of the Committee of Union and Progress in 1908-18, providing histo...
Actors of change: railway projects and urban architecture of Balkan cities in the late Ottoman period Tozoğlu, Ahmet Erdem; Enginsoy Ekinci, Ayşe Sevil; Erkal, Namık Günay; Department of History of Architecture (2013) This dissertation examines the catalyst and inducer role of the Ottoman Balkan railways network in the urban architecture of the four selected cities in the late Ottoman period. These are Dedeağaç, Edirne-Karaağaç, Selanik and Manastır of the Ottoman Balkans which are explored in the context of railway actorship. On the basis of a comprehensive archival research, the study focuses on three actor positions to explain the themes of change in the architectural and urban sphere; and they are the state, the inte...
Identity Formation and the Political Power in the Late Ottoman Empire and Early Turkish Republic Şeker, Nesim (2005-09-01) This article examines the reasons, consequences and penetration ways of the nationalist movement in the lands that made up the Ottoman Empire. But if many academics have studied this issue and offered an agreed vision of the disruptive effect that nationalism had in the heart of the Ottoman Empire, an evaluation of the impact and consequences that this process had in the population and the political configuration of the new states that appeared after the end of the Turkish domination has not been made. This...
Structural evaluation of Kilitbahir Castle in Canakkale, Turkey Türer, Ahmet (2013-07-26) Kilitbahir castle was constructed by Fatih Sultan Mehmet in 1452 - 1463 at European side of Canakkale city to control passage in the strait from the Aegean Sea to the Sea of Marmara. The castle has a very interesting shape in the form of a clover leaf surrounding a triangle shaped central tower. Additional exterior rampart walls protect the castle from the land side. The castle is recently going through a restoration work, while the earlier major restoration works were carried out in 1541 and 1870. This pap...
Procreation, family and 'progress': Administrative and economic aspects of Ottoman population policies in the 19th century Dursun, Selçuk (Informa UK Limited, 2011-06-15) The making of the modern Ottoman state in the 19th century was closely interrelated with population issues and policies. 'Population' became an important component of Ottoman history throughout the 19th and early 20th centuries. As the state identified the 'population' as a source of income after the Tanzimat, it tried to protect and procreate it through certain institutional arrangements and regulations. These policies consisted of protecting the existing population, controlling population movements, promo...

Citation Formats

G. Bektaş, “Bir Rumeli Kentinin Modernleşmesi: Üsküp 1839-1912,” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, vol. 37, no. 1, pp. 169–1988, 2020, Accessed: 00, 2020. [Online]. Available: http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/articles/metujfa2020109.pdf.