Date

2018-05-21

Author

Gökalp, Gökçe

Metadata

Show full item record

Item Usage Stats

352
views

0
downloads

Cite This

Okullarda kriz yönetimi, özellikle ülkemizin OHAL’de olduğu ve terörisme karşı savaş verdiği bu dönemde okul yöneticilerinin en önemli görevi olarak düşünülebilir. Örgütlerde kriz, örgütün amaçlarını ve bazen varlığını tehdit eden, örgütün kriz durumlarına karşı aldığı önlemleri yetersiz kılabilecek özellikte, beklenmedik ani değişikliklerin yaşandığı ve örgütün anında tepki vermesini gerektiren gerilim durumları olarak da düşünülebilir. Krizler hızlı karar vermeyi gerektirmekte ve planlama ve karar verme mekanizmalarını olumsuz etkilemektedir (Pearson ve Clair, 1998). Erdur-Baker (2014) kriz durumunun ardından, göreceli olarak stres yaşandığını ve genelde kullanılan başa çıkma yöntemlerinin işe yaramadığını, McFarlane (1999) ise her kriz durumunun stres yarattığını vurgulamaktadır. Stres ise karar verme gibi bilişsel süreçleri olumsuz şekilde etkilemektedir (Can, 1997; Janis, 1993). Bu tanımlar hem kriz anında hızlı karar vermenin ne kadar önemli olduğunu; hem de kriz durumunun yarattığı stresin karar verme mekanizmaları üzerinde olumsuz etkileri olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan örgütler, örgüt zarar görmeden kriz durumunu atlatabilmek için etkili kararlar vermek durumundadırlar. Çok bileşenli, dinamik ve belirsizliklerle dolu bir kurum olan okullar bu listelenen özelliklerinden dolayı bir taraftan kriz durumlarıyla karşılaşmaya çok yatkınken, diğer taraftan da kriz yönetimi ve kriz halinde etkin kararlar vermek durumundadır. Herşeyin hızla değiştiği günümüzde, okullarda neredeyse hergün kriz olarak tanımlayabileceğimiz durumlarla karşılaşılmaktadır. Liou (2014), okulların günlük yönetiminde hiç bir kesinliğinin olmadığını ve okullardaki idari işlerin karmaşıklık, öngörülmezlik ve belirsizlik ile karakterize edildiğini belirtmiştir. Öyle ki küçük görünebilecek bir olay, okul sistemi içerisinde bir bozukluğa ya da türbülansa neden olabilir (Peterson, 2001). Okulların listelenen bu özellikleri ve dynamic yapısı düşünüldüğünde okullarda krize müdahalede kullanılacak teori, model ya da pratiklerin kriz durumlarının dinamizmine uyumlu olması gerektiğine işaret etmektedir. Seeger (2002) okulla ilgili belirsizlik, karmaşıklık ve aciliyet içeren travmatik olayları okul krizinin tanımı olarak paylaşmıştır. Kriz okulun tüm bileşenlerini, öğrencilerini, çalışanlarını ve öğrencilerin ailelerini kapsar ve kriz durumunda okulun iyi oluşunun ötesinde tüm toplumu etkisi altına alır (Liou, 2009). Dolayısıyla kriz bir yandan belirsizlikler, karmaşıklıklar ve zaman kısıtlamalarını beraberinde getirirken bir yandan da krizi en az zararla atlatmak için etkin kararlar almayı gerektirmektedir. Bu çelişkiden yola çıkarak bu çalışmada a) karar vermenin tanımı yapılarak farklı karar verme modelleri incelenmiş ve b) kriz durumlarında karar verme olgusunu kapsayan karar verme kuramları tartışılmıştır. Karar verme kuramları bağlamında özellikle gerçek (belirsizliklerle dolu ve dinamik) ortamlarda karar verme süreçlerini irdeleyen “doğal karar verme modeli” incelenerek, bu modelin okullardaki kriz durumlarında karar verme sürecini anlamak için uygunluğu tartışılmıştır. Doğal karar verme modeli ( DKM ) insanların , karmaşık , dinamik ve gerçek zamanlı ortamlarda karar verirken deneyimlerini kullanma fırsatından nasıl faydalanabilecekleri ile ilgilenen bir yaklaşımdır. Bu karar verme modeline göre, karar durumu sürekli gelişen ve değişen bir zeminde gerçekleşir ve bu koşullarda farklı bilişsel stratejiler ve süreçler kullanılmaktadır (Meso, Troutt, Rudnicka, 2002). Gerçek ortamlarda belirsizlikler ve kısıtlı zamanda (Pilotlar, Acil Serviste çalışan hemşireler doktorlar, itfaiye amirleri) etkili karar vermeyi tasvir eden Doğal Karar Verme Modeli’nin (Naturalistic Decision Making (NDM)) okullarda kriz durumlarında karar vermeyi tanımlamak için de uygun bir model olduğu görülmüştür. Aynı zamanda kriz durumlarında bilişsel yükünde arttığı ve bunun karar vermek gibi bilişsel süreçleri olumsuz yönde etkilediği de ortaya konmuştur. Edinilen bu bilgiler doğrultusunda okul çalışanlarının kriz durumlarında etkili kararlar almasını sağlamak için hangi staretejilerin kullanılması gerektiği ve hangi becerilerin geliştirmesi gerektiği ve bunun nasıl gerçekleşebileceği tartışılmıştır. Burada ilk öne çıkan yaklaşım Doğal Karar Verme Modeline dayalı olan uzmanlar gibi düşünmeyi ve öğrenmeyi sağlayan karar verme becerileri eğitim programıdır. Bu programda kullanılan stratejilerin bir çoğunun okullarda krizleri önleme ve krizlere müdahale etme eğitimlerinde kullanılan stratejilerle örtüştüğü görülmüştür. Bu çalışma kriz durumlarında okullarda karar verme süreçlerini çalışmak için Doğal Karar Verme Modelinin uygun bir teorik çerçeve olduğunu ortaya koyarak karar verme becerisinin geliştirilmesi için yeni bir yol haritası sunmuştur. İleride empirik çalışmalarla doğal karar verme modelinin ne derecede okularda kriz durumlarında karar verme sürecini betimlediği araştırılabilir.

URI

https://drive.google.com/file/d/1FN33eiPkZta8cCSbKtkq4M9upS1JwRY3/view
https://hdl.handle.net/11511/78542

Collections

Department of Educational Sciences, Conference / Seminar