Date

1994-09-30

Author

Karahanoğlu, Nurkan
Yazıcıgil, Hasan
Doyuran, Vedat
Emekli, Nusret
Hallaji, Khosrow

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

151
views

0
downloads

Cite This

Bu araştırma, deniz kıyısında bulunan akiferlerdeki tatlı su-tuzlu su ilişkilerini ve bu akiferlerin optimum işletilmelerini modellemeye yönelik tüm çalışmaları içermektedir. Bu konuya yönelik olarak bir Sonlu Elemanlar Modeli geliştirilmiş ve bu tür akiferlerdeki tatlı su ve tuzlu su yayılım mekanizmasının zaman ve uzay boyutuna göre değişiminin benzeşimi gerçekleştirilmiştir. Akifer içerisinde tatlı su ve tuzlu su akımını ve tuz konsantrasyonunun yayılımını kontrol eden sistem denklemleri gerçek arazi koşullarına uygulanmış ve böylece gerçek bir problem çözülmüştür. Uygulama alam olarak Erzin yeraltısuyu akiferi seçilmş ve bu bölgenin fiziksel parametreleri model girdileri olarak kullanılmıştır. Model kalibrasyon çalışmalarında arazi verileri olarak yeraltısuyu yük dağılımları, hidrolik iletkenlik ve transmisivite değerleri, doğal beslenme ve boşalım koşullan ve kimyasal parametrelerin tarihsel gelişimi kullanılmıştır. Bu işlem gerçekleştirilirken, uygulama arazisi ile ilgili tüm veriler derlenmiş ve böylece Erzin akiferi değişkenleri ve parametreleri için baz değerler oluşturulmuştur. Sayısal benzeşim çalışmaları iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada kararlı alansal akım modeli kullanılarak, sınır koşullan ve gözlenen yeraltısuyu yükleri için model kalibrasyonu yapılmıştır, ikinci aşamada çalışmalar kesit modeline aktanlmış ve akım modeli üzerine dayandınlarak yapılan benzeşim çalışmalan ile akiferdeki tuz konsantrasyonunun yayılımı modellenmiştir. Alansal model çalışmaları sonucunda, hesaplanan ve gözlenen yeraltısu yükleri arasında çok iyi korelasyon elde edildiği, değişik boşalım koşullan için kesitte yapılan tuzlu su girişimi modeli sonucunda ise, boşalım sezonu boyunca içerlere ilerleyen tuzlu suyun beslenim dönemlerinde geri itilemediği buna karşılık ilerlemeye devam ettiği saptanmıştır. Aynca 25 yıllık bir modelleme süreci kullanılarak akiferin bugünkü mevcut tuz konsantrasyonu yayılımı elde edilmiştir. Proje kapsamında yapılan optimizasyon model çalışmaları Erzin akiferini optimum şekilde işletmek amacına yönelik olarak planlanmıştır. Sistem geliştirilmesi ve işletimi üzerine kurulan amaç ve kısıtlamalara uygun olarak optimum pompaj programının belirlenmesi için yedi adet yeraltısuyu işletim modeli kurulmuştur. Bu şekilde bir programın belirlenebilmesi için, akifer sisteminin hidrolik tepkisini gösteren kararlı ve kararsız sonlu elemanlar benzeşim modelleri düşüm tepki fonksiyon yaklaşımı kullanılarak doğrusal ve ikinci dereceden optimizasyon modellerine başlanmıştır. 94 kuyu için sistemin tepki denklemlerini, talep gereksinimini, tuzlu su girişimi kontrol lokasyonlarmdaki ve pompaj sınırlan ile ilgili kısıtlamaları dikkate alarak tarımsal su ^çekimini arttıran, düşümler ve pompaj maliyetlerini azaltan üç değişik işletim amacı altında optimum pompaj programı belirlenmiştir. Sonuçlar optimum pompaj miktarının ve pompaj maliyetlerinin alan boyunca olan düşüm ve tuzlu suyun hapsedilmesi ile ilişkilerini gösteren değiş-tokuş eğrileri şeklinde gösterilmiştir. Optimum pompaj programlan, kullanılan amaç fonksiyonuna göre farklılık gösterir. En iyi geliştirme ve işletim modelinin az verimli kuyulardaki lokal talebin, en verimli kuyulardan çekilen fazla suyun yüzeyden taşınması ile karşılanmasını öneren model olduğu görülmektedir. Ancak, bu durumun suyun taşınma maliyetine karşıt değiş-tokuşu yapılmalıdır.

URI

https://hdl.handle.net/11511/95704

Collections

Department of Geological Engineering, Project and Design