Date

2020

Author

Özçelik , Buse

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

267
views

142
downloads

Cite This

Bir düzenin düzensizlik ihtimaline içkin oluşu gibi kire ve kirli olana da içkin olduğu söylene bilir, öte yandan günümüz üretim süreçlerinin ortaya çıkardığı kirin artık göz ardı edilemeyecek seviyeye ulaştığı, göz ardı edildiği takdirde bu pratiklerin ve aktörlerinin sonunda kendi ürettik leri kirin içine gömülecek konuma geldikleri apaçık ortadadır. Son yüzyıl içinde, yüzyıl başında ve sonunda, yazılmış ütopya ve distopyaların kir ile olan mücadelelerinin değişimine bakmak günümüz toplumunun tasarım pratiklerinin kir ve kirli olan ile ilişkisini anlamak için elverişli bir ortam sağlar. Ütopyalarda kirin düzenden tamamen ayrıştırıldığı, böylece denge halinde bir düzenin kurulduğu görülürken, dışarıda bırakılan kir provokatif olup toplumu tehdit etmeye ya da cezbetmeye başladığında kirlilik güçlerinin, ütopyanın kurmuş olduğu düzeni tepetak lak ederek ütopyayı distopyaya dönüştürme ihtimalini içinde barındırdığını görmek mümkün. Toplumu tehdit eden kirli kimliğinin neye, kime karşılık geldiğini, nasıl dışarda bırakıldığını, dışarıda bırakılan kirin nasıl tekrar tehdit unsuru haline gelebildiğini ve kirli olandan tama men kaçışın mümkün olup olmadığını, kirliliğin farklı şekillerde anlamlandırıldığı dönemlerin distopyaları olan Yevgeni Zamyatin’in We’sinde (1920) ve Octavia Butler’ın Parable of the Sower’ında (1993) takip edebiliyoruz. Metinlerde içinde bulunulan dönemin düzenine göre çeşitli karakterlere sahip doğal ve yapay, farklı ölçeklerde ve geçirgenliklerde birtakım sınırlar aracılığıyla kir, sistemin dışında tutulmaya ve “iç”e bulaşması engellenmeye çalışılıyor. Hara way (2010, s. 177) “bizlerin sadece bağışıklık sisteminin koruduğu tehditkâr ‘ben-olmayanlar’ tarafından değil, esasen kendi parçalarımız tarafından işgal edilmiş durumda olduğumuzu” söyleyerek kiri meşrulaştırıyor; kiri ve kirli olanı hemhâl ediyor, “biz”den bir parça haline getiriyor. Distopya metinlerinde de kurtuluş ancak kirin kimlik kazanmasıyla gerçekleşebiliyor. Dolayısıyla meselenin ötekinin kirliliğinden ibaret olmadığını, bizzat kendimizin kire mecbur olduğumuzu görmemiz gerekiyor. Bu doğrultuda bu metin, ütopyaların yapmaya çalıştığı gibi kiri bizden ayırmaya çalışmak gibi boşa kürek çeken bir çabanın ötesine geçerek distopyaların kurtuluş umudunu kiri ve kirli olanı ötekileştirmeden yaratmasından hareketle “kirliliğin” -ben zer şekilde- tasarım pratiklerinin öznesi ve kurtuluşu olabileceğini savunuyor

Subject Keywords

Kir(li), Kirli tasarım pratikleri, Ütopya-distopya, Doğa-kültür sürekliliği

URI

https://utak.metu.edu.tr/utak-2020/
https://hdl.handle.net/11511/97382

Collections

Department of Industrial Design, Conference / Seminar