Date

2019-10-09

Author

Kutlay, Ecem
Akay, Mert

Metadata

Show full item record

Item Usage Stats

413
views

97
downloads

Cite This

Sürekli evrilen toplumların sosyal, ekonomik ve mekânsal ihtiyaçlarını karşılamak için planlama pratikleri de tarih boyunca değişime uğramıştır. Aynı zamanda bu değişime bağlı olarak, planlama ve tasarım müdahalelerinin çeşitleri ve ölçekleri de farklılaşmıştır. Türkiye’nin mevcut planlama pratiğinde bir mavi baskı (blue–print) olarak nitelendirilebilecek olan imar planları, statik ve pragmatik bir son ürün üretmekte, bu durum ise hızla değişen toplum ihtiyaçlarının yarattığı karmaşık talepleri karşısında planlama ve tasarım sürecini yetersiz kılmaktadır. Bu bağlamda geleneksel planlama yaklaşımının sunduğu sınırlı kapasiteyi aşabilmek için, var olan güncel imkânlardan beslenen yeni bakış açıları gerekmektedir. Yaklaşık son yirmi yılda yaşanan teknolojik gelişmeler, başka alanlarda olduğu gibi planlama ve tasarım alanında da devrimsel olarak nitelendirilebilecek gelişmelerin yaşanmasını sağlamıştır. Bilişim aygıtlarının artan kullanımıyla birlikte ortaya çıkan dijital yöntemler ve yeni teknikler, aynı zamanda profesyonel pratikleri de etkilemiştir. Bir bilişim aleti olarak bilgisayarın kullanımı, çoklu operasyonların hızlı bir şekilde yapılmasına ve karmaşık problemlerin çözümlerinin kolayca üretilmesine olanak sağlamaktadır. Bu gelişmeler paralelinde, mimari ve kentsel tasarım bağlamında, son yıllarda en göze çarpan değişiklik, tasarım süreçlerinde hesaplamalı tasarım teknolojilerinin kullanılması olmuştur. Bu teknolojiler sayesinde, tasarım yaklaşımı analog olarak yürütülen ve araçsallığa dayalı olan bir pratikten (manually driven tool–based professional practice), bilgisayar temelli yürütülen performansa dayalı bir tasarım yaklaşımına (computer–driven performance-based design approach) doğru evrilmektedir. Özellikle mimarlık alanında sıkça kullanılan hesaplamalı tasarım yöntemleri, tasarımcının karmaşık formlar ve dokular yaratmasına ve bunları algoritmik olarak kontrol etmesine olanak tanımaktadır. Dahası, sahip olduğu operasyonel çerçeve sayesinde mekân ve form arasındaki bağlantının da ilişkisel geometriler üzerinden kurgulanması adına tasarımcıları teşvik etmektedir. Kentsel planlama ve tasarım alanında hesaplamalı tasarım yöntemlerinin kullanılmaya başlaması parametrik kentsel tasarım kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Belirli bir problem bağlamında tasarım alternatiflerinin hızlı bir şekilde üretilmesini ve değerlendirilmesini sağlayan parametrik kentsel tasarım, farklı kentsel bileşenler arasındaki mekânsal ilişkilerin kurala dayalı tanımını ve kontrolünü sağlamaktadır. Böylelikle, parametrik kentsel tasarım, farklı müdahale ölçeklerinde ilişkisel geometriler ve bunlara bağlı mekânlar üretmeyi mümkün kılan bütüncül bir çerçevede çalışmaktadır. Bu bağlamda, parametrik kentsel tasarım yönteminin birbiri ile ilişkili kentsel dokular oluşturmak için oldukça ilişkisel bir çerçeve sağladığını iddia etmek mümkün olacaktır. Bu üretken çerçeveye ve parametrik kentsel tasarım yaklaşımının ortaya koyduğu operasyonel temele rağmen, söz konusu yöntemin güncel pratikleri böylesine yöntemsel bir çerçeveye yanıt verecek kapsamda geliştirilememiştir. Bu anlamda, yeni planlama ve tasarım yaklaşımlarını çağdaş kentsel planlama konularıyla ilişkilendirilmesi adına şehir plancılarının rolü çok önemlidir. Kentsel bağlamda karmaşık problemler dizisini çözme yeteneğine sahip olan şehir plancılarının, çağdaş planlama ve tasarım paradigmalarını gerçek bir kentsel bağlamda ilişkilendirmeleri beklenir. Ancak, böylesine karmaşık bir sürecin denetim mekanizmalarının yeterince kapsamlı ve anlaşılır kılınamamış olması, şehir plancılarının da bu süreçteki rolünü belirsiz hale getirmektedir. Bu bağlamda, söz konusu araştırma ‘kentsel bilişim’ (urban informatics) kavramının, bu belirsizliği ortadan kaldırabilmek adına gerekli ve yeterli operasyonel ve kavramsal altlığı barındırdığını savunmaktadır. Kentsel bilişim kavramı, kentsel çevre bağlamındaki bilgiyi kullanarak, teknolojinin toplum ve mekânla ilişkisini vurgulamaktadır. Böylelikle, kentsel çevreye ait yapısal kodların kentlerin mekânsal ve sosyal bağlamda değişim ve gelişim sürecinde aktif olarak kullanılmasının önünü açmaktadır. Bu ilişkisel sürecin operasyonel altlığının oluşturulması ancak plancının sürece aktif olarak dâhil olmasıyla mümkündür. Bu noktada bu çalışma, güncel kentsel planlama ve tasarım yazınında öne çıkan yaklaşımlardan olan parametrik tasarımın kentsel bilişim bağlamında yeniden ele alınarak kentlerde yaşanan değişim ve dönüşüm sürecinin temel denetim aracı olmasını önermektedir. Bu bağlamda, plancının rolü bu karmaşık süreci daha ilişkisel ve bütüncül kılmaktır. Böylelikle, teknolojinin kentlerin tasarım ve planlama sürecinde etkin olarak kullanılmasında, plancının üstleneceği roldeki belirsizliğin ortadan kalkacağı ve geleneksel planlama yöntemlerinin aksine hızla değişen ve gelişen toplumların ihtiyacı olan mekânların üretimi konusunda oldukça verimli ve etkin bir sürecin kurgulanabileceği savunulmaktadır.

Subject Keywords

Kentsel bilişim, Parametrik kentsel tasarım, Performans temelli tasarım, Plancının evirilen rolü

URI

https://hdl.handle.net/11511/70765

Collections

Department of City and Regional Planning, Conference / Seminar