Date

2016-06-15

Author

Bulut, Safure
Yavuz, Fatma Derya

Metadata

Show full item record

Item Usage Stats

400
views

0
downloads

Cite This

Literatürde estetik tanımlarında benzerlik veya farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2009 yılı Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi Estetik Dersi Öğretim Programında estetik ise özellikle sanat alanında anlam kazanan bir bilgi alanı olarak kabul edilir (MEB, 2009a). Güncel Türkçe Sözlükte ise estetik ile ilgili “sanatsal yaratının genel yasalarıyla sanatta ve hayatta güzelliğin kuramsal bilimi, güzel duyu; Güzellik duygusu ile ilgili olan, Güzelliği ve güzelliğin insan belleğindeki ve duygularındaki etkilerini konu olarak ele alan felsefe kolu” şeklinde açıklamalar yer almaktadır. Bu çalışmada estetik, “güzellik duygusu ile ilgili olan unsurlar” olarak ele alınmıştır. Okullarda bireylerin estetik anlayışlarını/duygularını geliştirmek için yapılanlardan biri matematik dersi öğretim programlarının (MEB, 2009b, 2009c) yanı sıra çeşitli okul derslerine ait öğretim programlarının amaçlarından en az biri estetik anlayışla ilgilidir. Türkçe, seçmeli bilgisayar ve din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri örnek olarak verilebilir (MEB, 2006a, 2006b, 2010a). İlköğretim matematik dersi öğretim programlarının amaçları arasında matematik ve sanat ilişkisini kurabilme ve estetik duygular geliştirebilmeye yer verilmiş ve konu ile ilgili olarak şu vurguyu yapılmıştır: “Süslemeler; matematiksel kavram, özellik ve ilişkileri tanıma, değerlendirme ve yaratıcı düşünmenin gelişmesindeki rollerinin yanında, estetik duyguların gelişmesinde ve özellikle millî kültürümüzün bir unsuru olmaları bakımından matematiğe karşı olumlu tutum kazanılmasında da önemli rollere sahiptir.” (MEB, 2009c, s.45). İlköğretim matematik dersi öğretim programlarındaki süslemeler, boşluk kalmadan üst üste çakışmadan çokgensel bölgelerle bir düzlemin örtülmesi olarak ele alınırken (MEB, 2009b, 2009c) ortaöğretim geometri dersi öğretim programlarında ise bu açıklama kaplama olarak isimlendirilmiştir (Örneğin, MEB, 2010). Bu öğretim programlarında süsleme ise kaplamaları ve kaplama olmayan estetik anlayışa hizmet edecek şekilleri, yapıları, desenleri, motifleri vb. içermektedir. Bu çalışmada bu tanım dikkate alınmıştır. Çeşitli derslerin öğretim programlarında amaç, hedef, kazanım veya işleniş olarak estetik anlayışların ilgili derslerde kazandırılmasına veya geliştirilmesine katkıda bulunulmasına yönelik açıklamalar bulunmaktadır (MEB, 1948, 1968, 1998, 2006a, 200b, 2009a, 2009b, 2009c, 2010a, 2010b, 2013, 2015; Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, 1983). Ancak öğretim programlarında vurgu yapılan estetik anlayışların yeterince öğrencilerimize kazandırılmasında bazı sorunların yaşandığına vurgu yapılması yanlış olmaz. Bunun nedenlerinden biri özellikle ders kitaplarının öğretim programlarını tam olarak yansıtmaması olabilir çünkü ders kitapları öğretim programlarının uygulanmasına yardımcı olabilecek önemli bir unsurdur (Duman, Karakaya, Çakmak, Eray ve Özkan, 2001). Buna ek olarak, söz konusu olan ders kitaplarındaki işleniş yaklaşımları olabilir çünkü ders kitapları öğrenme ve öğretim ortamlarının temel kaynağıdır (Güzel ve Adıbelli, 2011). Bunlardan dolayı, bu çalışmada geçmişte ve günümüzde okullarda okutulmuş veya okutulmakta olan bazı matematik ders kitaplarının görsel estetik anlayışlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma bir nitel çalışmadır. Bu çalışmada geometri, matematiğin bir alanı olarak kabul edildiği için geometri (hendese) ders kitabı, matematik ders kitabı olarak kabul edilmiştir. Dolayısı ile 1931,1935, 2012 ve 2015 tarihli matematik ders kitapları incelenmiştir. 2012 ve 2015 yıllarına ait ders kitapları ile birlikte bu kitapları tamamlamak amacıyla yazılmış olan öğrenci çalışma kitapları da değerlendirmeye alınmıştır. Araştırmada bu yıllara ait her iki kitap ( ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabı) matematik ders kitapları olarak isimlendirilmiştir. Bu çalışmada geçmişten 1931 tarihli “Ortamektepler Riyaziye Ders Kitabı” ve 1935 tarihli “Yeni Hendese: Ortaokul 3. sınıf” ders kitapları ile günümüzden ise 2009 yılı öğretim programına göre yazılmış olan 2015-2016 eğitim-öğretim yılında ücretsiz olarak öğrencilere verilmiş olan iki adet sekizinci sınıf matematik ders kitapları değerlendirilmiştir. Bunlara ek olarak, bu öğretim programının uygulanma sürecindeki aynı sınıfa ait ve benzer şekilde okullara dağıtılan matematik ders kitapları arasından rastgele belirlenmiş olan bir adet kitap ele alınmıştır. Çalışmanın verilerinin analizi nitel çalışmalarda kullanılan döküman analiz yönteminden yararlanılmıştır. Beş adet sekizinci sınıf matematik ders kitapları iki kişi tarafından kodlanmıştır. Kitaplardaki görsel estetik anlayışlara hizmet edecek unsurlar kodlanarak bunlar gruplandırılmış ve temalar ve alt temalar elde edilmiştir. Söz edilen bu unsurlar incelenirken konular, öğretim yaklaşımı ve ölçme-değerlendirmeye yönelik çalışmalar dikkate alınmıştır. 2016 Bildiri Özetleri Kitabı 1312 İnceleme sonunda tüm matematik ders kitaplarında estetik anlayışların/duyguların gelişmesine katkıda bulunma potansiyeli çok yüksek olan konulardan biri olan süslemelerle ilgili çalışmalara yer verildiği anlaşılmaktadır. Bunlardan biri matematik’in sanat ve gerçek yaşamla ilişkilerini ortaya koyan örneklerdir. Örneğin, Yeni Hendese: Ortaokul 3. Sınıf ve Ortamektepler Riyaziye Ders Kitaplarında süslemelere yönelik kaplama olan ve olmayan işlenişler yer almaktadır. Çiniler veya yüzey süslemeleri örnek olarak verilebilir. 2009 yılı ilköğretim matematik dersi öğretim programına göre yazılmış olan kitaplarda ise görsel estetik anlayışa doğrudan veya dolaylı olarak etkisi olabilecek unsurlara özellikle dönüşüm geometrisi, örüntüler, fraktal, katı cisimler, sayılar ve üçgenler konularında rastlanılmaktadır. Bu konuların işlenişlerinde doğadan, resim ve çini sanatlarından, tarihi ve günümüz mimarilerinden örnekler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Selimiye Cami, Süleymaniye Cami, Mısır Piramitleri, Ankara’da bulunan Atakule, Aziz Jerome ve Mona Lisa tablolarıdır.

URI

https://hdl.handle.net/11511/77978

Collections

Department of Mathematics and Science Education, Conference / Seminar