Date

2016-12-23

Author

Tuğrul, Süleyman
Akçay, İsmail
Özhan, Koray

Metadata

Show full item record

Item Usage Stats

336
views

0
downloads

Cite This

Yarı kapalı kıyısal deniz ekosistemleri karasal kaynaklı baskılarla nehir suları ve evsel atıksuların taşımış olduğu organik ve inorganik kirleticilerden olumsuz etkilenmektedir. İskenderun ve Mersin Körfezi kıyısal suları bunun en tipik örneğidir. Özellikle kirletilmiş nehir suları ve evsel atıksu deşarjlarıyla bu iki körfez iç sularına taşınan organik/inorganik besin tuzları ötrofik durumun gelişmesine yol açmış ve körfez ekosisteminin biyokimyasal özellikleri ve ışık geçirgenliğinde çok belirgin olumsuz değişimlere neden olmuştur. Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Projesi (ÇŞB/ÇEDİDGM-TÜBİTAK/MAM; 2014- 2016) kapsamında İskenderun ve Mersin körfezleri sularında trofik durum değerlendirmesi ve su kalitesi sınıflaması için belirlenen istasyonlarda 2014-2016 yaz ve kış dönemi fiziksel (sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk, bulanıklık, Seki Disk Derinliği (SDD)) ve biyokimyasal (besin tuzları, toplam fosfor (TP), çözünmüş oksijen (ÇO), klorofil-a (Chl-a), in-situ floresans) ölçümler gerçekleştirilmiştir. Elde Edilen sonuçların zamansal ve mekansal değerlendirilmesi yapılmıştır. Körfez sularında trofik durum sınıflaması için ötrofikasyon göstergesi değişkenlerin (TP, çözünmüş inorganik azot (TIN), ÇO ve Chl-a) ölçüm sonuçlarına dayalı olan klasik TRIX indeks metodu ile 0-10 skalası aralığında kalan değerler hesaplanmıştır. TRIX ve ötrofikasyon göstergesi parametrelerin körfez yüzey sularındaki alansal ve mevsimsel değişimleri incelenmiş; temiz ve kirli alanlar, sınırları ve su kalitesi sınıflamasını sınırlayan faktörler belirlenmiştir. Ekolojik temelli su kalitesi sınıflaması ölçülerinden olan TRIX indeksi 0,23-5,1 arasında alansal/mevsimsel değişim göstermiştir. Yağışların ve nehir suları debilerin arttığı kış döneminde karasal girdiler geniş kıyısal alanı etkilemiştir; en yüksek TRIX değerleri (4,7-5,1) Mersin ve İskenderun iç körfez sularında hesaplanmıştır. Yüksek TRIX değerleri, iç körfezde ve nehir deltası üstündeki sığ sularda insan kaynaklı ötrofik durumun geliştiğini göstermiştir; ancak karasal baskıların zayıfladığı yaz döneminde alansal etkinin zayıfladığı gözlenmiştir. İki körfezde nehir etkisinin zayıf olduğu deniz alanında TRIX değerleri düşüktür (0,23-2,8) ve tipik Doğu Akdeniz oligotrofik özelliklerini yansıtır. TRIX hesaplamasında kullanılan TP değerleri temiz sularda 0,06-0,10 µM aralığındadır; karasal baskıların yoğun olduğu kıyı ve nehir deltası sularında 0,50-0,87 µM’ye kadar ulaşmıştır. Reaktif fosfat derişimi, TP’ye katkısı düşük kalmıştır (0,02-0,48 µM). Toplam inorganik azot (TIN: NOx + NH4) değerleri her iki körfez sularında yağmur sularının ve nehir debilerinin arttığı kış döneminde çok belirgin artış göstermiştir. Özellikle İskenderun iç körfez yüzey sularında kış döneminde TIN derişimi aşırı yüksek (> 80 µM) ölçülmüştür. Ancak bu değerler yüzey altı sularda düşüktür. Mersin iç körfez kıyı sularında (Tuzluluk>36,7) TIN değerleri yaz/kış döneminde 0,12-13,1 µM aralığında değişim göstermiştir. Fitoplankton biyo-kütle göstergesi olan Chl-a değerleri mevsimsel ve zamansal olarak 0,01-1,68 µg/L aralığında değişmiştir; en yüksek değerler Mersin Körfezi’nde evsel atıksular ve Seyhan nehir suyu girdilerinin karıştığı kıyısal alanda ölçülmüştür. Bu sularda TIN, TP değerleri de aşırı yüksektir; hesaplanan yüksek TRIX indeks değeri, ötrofik durumun oluştuğunun göstergesidir. Çözünmüş oksijen doygunluk seviyeleri, temiz bölge yüzey sularında Doğu Akdeniz özelliğini yansıtmıştır (%100-105). Ötrofik koşulların geliştiği, TRIX ve klorofil derişiminin yüksek olduğu iç körfezde oksijen doygunluk seviyesi %110-120 aralığında değişmiştir. TRIX değerlerinin içerdiği değişkenler ile regresyon analiz sonuçlarına göre; en güçlü ilişki biyo-kütle göstergesi Chl-a değerleri arasında görülmüştür. Ayrıca ötrofikasyon göstergesi değişkenlerinden olan SDD (suyun biyo-optik özelliğini yansıtır) ve tatlı su girdilerinden etkilen tuzluluk değerleri ile TRIX arasında güçlü ve negatif bir ilişki vardır. Sonuç olarak karasal baskıların yoğun olduğu Mersin iç körfez sığ kıyısal alanda su kalitesi oldukça düşüktür (ötrofik/kötü). Batı Akdeniz’in mesotrofik su özelliklerine göre geliştirilen TRIX indeks sınıflaması yönteminde kullanılan katsayılar kendi bölgesine özgüdür. Bu nedenle, iyi kalite (referans durum) özellikleri çok farklı olan oligotrofik sularda klasik TRIX temelli ekolojik su kalitesi sınıflamasında hassasiyet sınırlaması olmaktadır (TRIX<6). Hassas sınıflama için doğu Akdeniz’e uygun TRIX denklemi adaptasyonuna ihtiyaç vardır. Ayrıca, mevcut izleme noktaları yaz ve kış döneminde SN/HA geçiş alanlarının sınırlarını belirlemede yetersizdir.

Subject Keywords

İskenderun Körfezi, Mersin Körfezi, Ötrofikasyon, TRIX

URI

https://hdl.handle.net/11511/88124
https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/Bildiri%20Ozetleri%20Kitabi10052017.pdf

Collections

Graduate School of Marine Sciences, Conference / Seminar