Date

2012-6-1

Author

Kalın, Arzu
Yılmaz, Demet

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

508
views

483
downloads

Cite This

Nüfus artışını kaldırabilecek fiziksel mekânları, fiziksel altyapıları aynı hızla ve düzenle büyütemeyen kentler için doğa ile bütünleşmenin kaybolduğu ve toplumsal yaşam biçimlendirme birlikteliğinin koptuğu plansız, kimliksiz, estetikten uzak, yaşanabilirliği zayıf mekânlara dönüşmek, kaçınılmazdır. Bu değişim kendini en çarpıcı biçimde insankent ilişkisinde göstermektedir. İnsanlar kolay anlaşılır, kimlikli, okunabilir kentler yerine çarpık yapılaşmanın olduğu kalitesiz çevrelerde yaşamlarını sürdürmek zorunda bırakılmaktadır. Özellikle kentler için en önemli kimlik öğelerinden biri olan nirengilerin çarpık kentleşme sonucu yoğun yapılaşmanın içerisinde kısmen algılanan ya da hiç algılanmayan öğelere dönüşmesi kentin algılanabilirlik ve okunabilirliğini de zayıflatmaktadır. Oysa düzenli kentsel mekânların oluşumunda, kaliteli ve kimlikli kentlerin yaratılmasında nirengi noktaları önemli rol üstlendiği unutulmamalıdır. Bu bağlamda ülkemizde son yıllarda çarpık kentleşmeye karşı somut çözümler olarak önerilen kentsel dönüşüm projeleri, bir kentin tarihi dokusundaki nirengi noktalarının bütüncül bir yaklaşımla ele alınabileceği önemli fırsatlar olarak değerlendirilmelidir. Coğrafi ve stratejik konumu itibariyle Doğu Karadeniz Bölgesi’nin önemli kentlerinden olan Trabzon kenti, birçok uygarlığa ev sahipliği yapması nedeniyle de manastır, kilise, bedesten, han ve sivil mimari örnekleriyle bakımından zengin tarihi geçmişini yansıtan bir mimariye sahiptir. Kentin tarihi geçmişinde farklı dönemlere tanıklık etmiş olan Hagia Sophia kilisesi, günümüzdeki adıyla Ayasofya müzesi, kıyı çizgisindeki stratejik konumu nedeniyle kent siluetinde dolayısıyla kent kimliğinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle 1960’lardan sonra gittikçe hızlanan yapılaşma ve altyapı işleri kilisenin kent imajı ve kent siluetindeki nirengi olma etkisini olumsuz yönde etkilemiştir. Geçmişte kentin yapılaşma sınırının dışında, deniz kenarında ve etrafı kırsal tarım alanlarıyla çevrelenmiş bir konumda yer alan Hagia Sophia, günümüzde yoğun yapılaşmanın içerisinde sıkışıp kalmış durumdadır. 1964’de tamamlanan 1. sahil yolu ve ardından yapılan Samsun-Sarp duble Karadeniz sahil yolu dolgu alanlarıyla birlikte Hagia Sophia kilisesi kuzey yönde de yoğun bir ulaşım aksıyla çevrelenerek kıyı çizgisinden giderek uzaklaşmıştır. Bu durum plansız ve yoğun bir yapılaşma içerisinde sıkışıp kalsa bile kilisenin görülebilirliğini arttıran yeni güzergâh olanakları sağlamakta ve bu olanakların Hagia Sophia ve yakın çevresini ele alacak bir kentsel dönüşüm projesinde veri olarak kullanılabilmesi için araştırılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada kentin değişen fiziksel yapısı içinde Hagia Sophia’nın farklı yaya ulaşım aksları boyunca algılanabilirliği seri (ardışık) görünümler bağlamında tanımlanmaya ve görünebilirliğin maksimum olduğu nokta ve aralıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda yaya aksı boyunca belirli aralıklarla çekilen seri görünüm fotoğrafları, soyutlama yöntemi kullanılarak analiz edilmiş ve nasıl bir seri görünüm dizisi oluştuğu Autocad çizim programı kullanılarak grafik hale dönüştürülmüştür. Daha sonra bu seri görünüm dizisi içerisinde baskın olan görülebilirlik nokta veya aralıkları belirlenmiştir. Sonuçlar ‘yakın mesafe (A Grubu)’, ‘yakın mesafe yükselen ve alçalan (B Grubu)’, ‘uzak mesafe (C Grubu)’, ‘uzak mesafe yükselen ve alçalan (D Grubu)’ olmak üzere dört grup üzerinden değerlendirilmiştir. Uzak mesafe güzergâhlarının kesintisiz ve etkili siluetler sunduğu kilise, yakın mesafe güzergâhlarında parçalı ve algılanabilirliği düşük görüntü kareleri ortaya koymaktadır. Bu bağlamda araştırma, Trabzon kentinin yaşadığı hızlı ve yoğun yapılaşmanın bir nirengi noktası olan Hagia Sophia’nın algılanabilirliği üzerindeki olumsuz etkisini net bir şekilde ortaya koyması bakımından önemlidir. Ayrıca elde edilen sonuçların, söz konusu alanda gerçekleştirilmesi düşünülen kentsel dönüşüm, yenileme ve iyileştirme projesine uzak ve yakın siluet analizi bağlamında planlama kararı verisi oluşturması araştırmanın önemini artırmaktadır.

Subject Keywords

Architecture, Landmark, Serial vision, Visibility, Legibility

URI

http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2012/cilt29/sayi_1/241-272.pdf
https://hdl.handle.net/11511/50848

Collections

Department of Architecture, Article